So Sánh Uniconazole (Onlai 5WP) và Prohexadione Calcium (Biolight 100WP)

1. Hai sản phẩm đang nói tới là gì?

Biolight 100WP – ATC / Tân Thành

• Hoạt chất: Prohexadione calcium 100 g/kg. 

• Dạng: bột thấm nước (WP), chuyên điều hoà sinh trưởng.

• Đăng ký trong Danh mục BVTV VN: điều hòa sinh trưởng trên cây lạc (đậu phộng). n

• Liều khuyến cáo trên lạc (theo Mak): 20–30 g/ha, phun 2 lần, lần 1 ~40 ngày sau gieo, lần 2 sau đó 15 ngày. 

• Tác dụng: ngắn lóng, mập thân, cứng cây, kích thích phân hoá mầm hoa, thời gian “hãm” tương đối ngắn và không kéo dài sang vụ sau. 

Onlai 5WP – King Elong / Mekosilt

• Hoạt chất: Uniconazole 5% w/w, nhóm triazole. 

• Dạng: bột thấm nước.

• Đăng ký trong Danh mục BVTV VN: điều hòa sinh trưởng trên lạc. 

• Với các sản phẩm Uniconazole 5WP cùng hàm lượng, liều điển hình trên lúa là 200–250 g/ha, phun 1 lần cuối đẻ nhánh; đây là mức liều tham khảo cho 5% WP nói chung. 

• Tác dụng: ức chế tổng hợp gibberellin, kìm đọt non, thúc lá mau già, tăng đẻ nhánh, chống đổ và hỗ trợ phân hoá mầm hoa. 

2. Cơ chế – giống nhau mà khác nhau

Cả hai đều là thuốc ức chế gibberellin (GA) – nhóm hormone làm cây “vươn cao, vươn dài”. Khi GA bị hãm lại:

• Lóng ngắn đi, thân mập, rễ thường phát triển tốt hơn.

• Ít đổ ngã, ánh sáng vào tán tốt hơn, dễ phun thuốc bệnh và dễ thu hoạch.

Khác nhau ở “tính cách” hoạt chất:

Prohexadione calcium (Biolight)

• Thuộc nhóm acylcyclohexanetrione, chỉ chặn giai đoạn cuối của con đường tổng hợp GA. 

• Theo AERU & EFSA, Pro-Ca phân huỷ rất nhanh trong đất, thời gian bán huỷ thường <1 ngày, không tích luỹ dài hạn; dùng nhiều ở ngũ cốc, táo, lê, lạc. 

• Được các cơ quan quản lý xem là hoạt chất độc thấp, ít nguy cơ với chim, cá, ong và từng được xếp vào nhóm “reduced-risk pesticide” trong chương trình thay thế Alar trên táo của Mỹ. 

• Thời gian “hãm” thường chỉ vài tuần; nhãn Biolight ghi rõ hiệu lực không kéo dài sang vụ sau. 

Uniconazole (Onlai)

• Thuộc nhóm triazole, ức chế GA mạnh và đồng thời làm tăng ABA (hormone “thắng” sinh trưởng), nên cây lùn mạnh, lá dày, thân rất cứng. 

• Hoạt tính được ghi nhận mạnh hơn paclobutrazol 6–10 lần, trong khi tồn dư trong đất chỉ khoảng 1/10 paclobutrazol – ít “dai dẳng” hơn paclo nhưng vẫn bền hơn Pro-Ca khá nhiều. 

• Hồ sơ môi trường tổng hợp cho thấy uniconazole có độc tính trung bình với sinh vật nước và ong, nên nhiều nước yêu cầu không phun vào nguồn nước và phải giữ vùng đệm. 

3. Hiệu quả trên cây lạc (đậu phộng)

3.1. Biolight 100WP / Pro-Ca trên lạc

Khuyến cáo tại Việt Nam

• Biolight 100WP: 20–30 g/ha, phun 2 lần (40 ngày sau gieo và 15 ngày sau đó), phun ướt đều tán lạc.

Chuỗi thí nghiệm lớn tại Mỹ (Apogee – 27,5% Pro-Ca)

Virginia Tech làm thí nghiệm trên các giống lạc loại Virginia trong 3 năm (2022–2024), phun prohexadione calcium 2 lần khi dây lạc chạm 50% và sau đó 14 ngày.

• Năm 2022: năng suất không khác biệt rõ giữa phun và không phun (4,26–5,93 tấn/ha).

• Năm 2023: đa số giống (Bailey II, NC20, Sullivan) tăng năng suất khi phun Pro-Ca, một giống không khác, một giống giảm nhẹ.

• Năm 2024: tăng rất rõ rệt:

  • Ngoài trời: từ ≈4,97 lên 6,30 tấn/ha (tăng ~27%).

  • Dưới mái che (stress nhiệt và hạn): từ ≈3,06 lên 5,34 tấn/ha (tăng ~74%).

• Số trái/cây tăng (từ khoảng 29 lên 35 trái/cây), trong khi khối lượng 100 hạt hầu như không đổi. 

Extension kết luận:

• Lợi ích năng suất không phải năm nào cũng có, nhưng:

  • Hầu như năm nào Pro-Ca cũng giúp tán lạc gọn hơn, cây thấp hơn ~1 gang tay, màu lá đậm hơn.

  • Ruộng dễ thu hoạch, ít mất trái khi đảo lạc.

  • Tán thoáng nên áp lực bệnh trong tán giảm, thuốc bệnh dễ xuyên tán hơn. 

3.2. Uniconazole 5WP / Onlai trên lạc

Đăng ký và liều tham khảo

• Onlai 5WP (Uniconazole ≥90%) được Danh mục BVTV VN ghi nhận là thuốc điều hòa sinh trưởng trên lạc. 

• Các sản phẩm Uniconazole 5WP tương tự khuyến cáo 200–250 g/ha trên lúa, phun 1 lần cuối đẻ nhánh, tương đương 10–12,5 g hoạt chất/ha. 

Nghiên cứu 5% Uniconazole WP trên lạc (Trung Quốc)

• Thí nghiệm dùng 5% uniconazole WP phun cho lạc giai đoạn ra hoa cho thấy:

  • Chiều cao cây giảm 7,95–12,27%, thân ngắn lại, cây gọn hơn.

  • Số quả chắc tăng, năng suất tăng 9,5–13,8% so với đối chứng.

Ngoài lạc, rất nhiều nghiên cứu ghi nhận uniconazole:

• Tăng đẻ nhánh, giảm chiều cao và tăng khả năng chống đổ ngã ở lúa, lúa mì, ngô. 

• Làm thân dày, tăng lignin, cải thiện chịu gió ở các giống dễ đổ. 

3.3. So sánh riêng cho lạc

Điểm giống:

• Đều tăng năng suất gián tiếp bằng cách kìm bớt dây, giảm đổ ngã và cải thiện phân bố nguồn – sink.

• Mức tăng năng suất thực tế thường 10–30% khi ruộng lạc quá rậm tán hoặc điều kiện bất lợi (nhiệt, hạn, mưa nhiều).

Khác nhau ở “độ mạnh” và tính linh hoạt:

• Biolight (Pro-Ca):

  • “Hãm nhẹ và êm”, thời gian tác động ngắn.

  • Nếu lỡ phun hơi sớm/hơi cao liều, cây vẫn có khả năng hồi lại trong vụ.

  • Phù hợp ruộng lạc tán vừa – khá, đất không quá phì, hoặc vùng luân canh nhiều cây khác (lo ngại tồn dư triazole).

• Onlai (Uniconazole):

  • Hoạt tính “mạnh tay” hơn, cây thấp rõ, thân dày, lá mau già.

  • Lý tưởng cho ruộng lạc giống cao cây, đất tốt, bón đạm mạnh, hay bị đổ ngã.

  • Nếu phun quá liều hoặc phun khi cây còn nhỏ, nguy cơ cây bị “kìm quá”, ít cành, ít hoa – hiện tượng đã được ghi nhận trên một số cây lâu năm khi dùng uniconazole quá liều. 

4. Bằng chứng so sánh trực tiếp Pro-Ca vs Uniconazole (trên cây khác)

Chưa thấy nghiên cứu nào so sánh Biolight 100WP và Onlai 5WP trên lạc. Nhưng có một nghiên cứu rất “đáng tiền” trên khoai lang:

• Thí nghiệm 2 năm (2023–2024) trên 2 giống khoai lang, phun Pro-Ca và Uniconazole (UCZ) cùng liều 37,5 g/ha. 

• Kết quả:

  • Cả hai cùng giảm tỷ lệ củ thối và giảm hao hụt khối lượng trong 60 ngày bảo quản so với không xử lý.

  • Pro-Ca luôn cho tỷ lệ thối và hao hụt thấp hơn UCZ, nhất là trên giống khoai dây dài.

  • Pro-Ca tăng độ cứng, độ dai, “độ dính” thịt củ, đồng thời tăng đường hoà tan và amylose – củ vừa ngọt hơn, vừa có cấu trúc ngon hơn. UCZ chỉ cải thiện độ cứng, ít ảnh hưởng đến các chỉ tiêu texture khác.

• Tác giả kết luận: Pro-Ca là giải pháp bền vững hơn UCZ cho quản lý chất lượng khoai lang sau thu hoạch, vì giảm thối, giảm hao hụt khối lượng và cải thiện cảm quan tốt hơn.

Ý nghĩa:

• Khi hai hoạt chất được dùng ở cùng liều trên một cây củ khác (khoai lang), Pro-Ca cho hiệu quả “tinh” hơn về chất lượng và bảo quản, trong khi uniconazole thiên về kìm sinh trưởng mạnh.

5. Góc an toàn – tồn dư

Prohexadione calcium (Biolight)

• Phân huỷ rất nhanh trong đất, gần như không tích luỹ; EFSA thiết lập MRL cho ngũ cốc ở mức rất thấp (0,05–0,1 mg/kg).

• Độc tính cấp và mãn tính với người, chim, cá, ong đều ở mức thấp; nhiều tài liệu gọi đây là “soft PGR”.

• Một chi tiết ít người để ý: trên táo và lê, Pro-Ca còn giúp giảm bệnh cháy lá do vi khuẩn (fire blight) bằng cách kích thích cây tạo flavonoid, mà không hề diệt khuẩn trực tiếp – tức là nó “bật hệ miễn dịch” của cây.

Uniconazole (Onlai)

• Hoạt tính mạnh, liều thấp nhưng tác động kéo dài. Dù tồn dư ngắn hơn paclobutrazol, uniconazole vẫn có thể lưu lại trong đất lâu hơn Pro-Ca nhiều lần.

• Độc tính môi trường được đánh giá trung bình; hồ sơ uniconazole cho thấy cần tránh để thuốc chảy vào nguồn nước, và tuân thủ vùng đệm với ao mương.

6. Gợi ý sử dụng & chiến lược tư vấn

6.1. Khi nào ưu tiên Biolight 100WP?

• Ruộng lạc khá – tốt, tán vừa phải, muốn:

  • Cây thấp, mập, dễ thu hoạch nhưng không muốn kìm quá mạnh.

  • Hạn chế rủi ro tồn dư cho cây vụ sau (bắp, rau, mè…).

  • Mở hướng chuyện trò với nông dân về an toàn, ít độc – dễ thuyết phục vùng sản xuất sạch, vùng gần nguồn nước.

• Các mô hình nghiên cứu/khảo nghiệm chất lượng hạt giống, chất lượng sau thu hoạch, vì Pro-Ca có tiền lệ rất tốt trên táo, nho, khoai lang, nho bàn, lúa mạch…

6.2. Khi nào ưu tiên Onlai 5WP?

• Ruộng lạc rất phì, bón đạm cao, giống tán vươn mạnh, năm nào cũng khổ vì đổ ngã hoặc khó đảo lạc.

• Ruộng lúa vùng gió bão: uniconazole đã chứng minh tăng lignin, tăng chịu gió, chống đổ tốt trong nhiều nghiên cứu ngũ cốc.

• Bà con đã quen dùng uniconazole 5WP trên lúa, cây ăn trái – việc chuyển sang Onlai trên lạc dễ hơn về mặt tâm lý.

Nhắc nhẹ: vì uniconazole mạnh và bền, nên:

• Không khuyến khích “tăng liều cho chắc ăn”.

• Hạn chế phun quá sớm (cây còn nhỏ, chưa đủ tán).

• Luôn kết hợp khuyến cáo giảm nhẹ đạm nếu ruộng vốn bón rất cao – tránh “cây lùn, ít cành”.

7. Kết luận ngắn gọn 

• Nếu muốn cây lạc cứng cáp, tán gọn, an toàn, ít lo vụ sau:
  Chọn Biolight 100WP (Pro-Ca) – một “dao nhỏ sắc bén”, hãm vừa đủ, phân huỷ nhanh, lại có tiềm năng cải thiện chất lượng hạt.

• Nếu ruộng quá tốt, năm nào cũng đổ ngã, đạm cao, cần hãm thật mạnh:
  Chọn Onlai 5WP (Uniconazole) – một “dao phay”, kìm cây rất rõ, nhưng phải tôn trọng liều và thời điểm phun.