Cây Tỉ Đô Mới Du Nhập Vào Việt Nam, Mới Trồng Ở Cao Nguyên Sợ Nhất Con Này

1. Rệp sáp – Mối đe dọa tiềm ẩn trên cây mắc ca

Cây mắc ca bắt đầu cho hạt thương phẩm ổn định từ năm thứ 5. Đây cũng là thời điểm cây mẫn cảm hơn trước các loại dịch hại, đặc biệt là rệp sáp. Loài côn trùng này chích hút nhựa cây, làm suy kiệt năng lượng và ảnh hưởng trực tiếp đến tỷ lệ đậu quả cũng như chất lượng hạt.

Theo số liệu từ Viện Khoa học Kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên (WASI, 2023), hơn 37% diện tích mắc ca từ năm thứ 5 trở đi bị rệp sáp gây hại, trong đó có 12% vườn giảm năng suất trên 30%. Vùng bị thiệt hại nặng nhất là Tây Nguyên, nơi tập trung diện tích mắc ca lớn nhất cả nước.

2. Rệp sáp hại mắc ca nguy hiểm hơn các cây lâu năm khác thế nào?

Khác với cà phê, hồ tiêu hay sầu riêng, rệp sáp gây hại cây mắc ca có những điểm nguy hiểm và khó kiểm soát hơn:

• Chồi non mắc ca mềm và mọng nước, dễ bị rệp sáp tấn công, làm chết chồi, khô cành và suy yếu khả năng sinh trưởng.
• Vỏ quả mắc ca non mỏng và có lông tơ, là môi trường lý tưởng cho rệp sáp bám vào, tiết mật gây nấm bồ hóng, ảnh hưởng đến khả năng quang hợp và giảm tỷ lệ đậu quả.
• Rệp sáp đất có thể gây hại rễ mắc ca, làm cây suy kiệt mà khó phát hiện bằng mắt thường.
• Khi mắc ca bị hại nặng, khả năng phục hồi thấp, ảnh hưởng đến năng suất ít nhất 2-3 năm sau đó.

Nghiên cứu từ Đại học Queensland (Úc, 2021) cho thấy nếu không kiểm soát rệp sáp kịp thời, năng suất hạt mắc ca có thể giảm 25-45% mỗi vụ.

3. Quy trình quản lý rệp sáp trên cây mắc ca theo từng giai đoạn phát triển

Để bảo vệ vườn mắc ca khỏi rệp sáp, cần áp dụng quy trình quản lý tổng hợp và khoa học, phù hợp với từng giai đoạn phát triển của cây.

3.1. Giai đoạn cây con (0-3 năm tuổi)

• Mục tiêu: Ngăn rệp sáp đất làm hư hại bộ rễ, khiến cây còi cọc.
• Biện pháp: Phun CLOSER 240SC (Sulfoxaflor 240g/L), liều lượng 0,3 lít/ha vào đầu và giữa mùa mưa.
• Kết hợp: Diệt kiến đen bằng bả sinh học hoặc pheromone, vì kiến bảo vệ và giúp rệp sáp lan rộng.

3.2. Giai đoạn kiến thiết cơ bản (4-5 năm tuổi)

• Mục tiêu: Bảo vệ chồi non và lá khỏi rệp sáp chích hút.
• Biện pháp: Phun MOVENTO 150OD (Spirotetramat 150g/L), liều lượng 0,3 lít/ha. Thuốc hóa học nội hấp hai chiều, bảo vệ cả lá và rễ.
• Kết hợp: Phun thêm dầu khoáng SK Enspray 99EC để tăng hiệu quả thấm sâu và diệt trứng rệp.

3.3. Giai đoạn kinh doanh (từ năm thứ 5 trở đi)

Ở giai đoạn này, cây bắt đầu cho hạt ổn định nên cần quản lý rệp sáp chặt chẽ theo các đợt:

• Đầu mùa mưa: Phun TRANSFORM 500WG (Sulfoxaflor 500g/kg), liều 0,2kg/ha để tiêu diệt rệp sáp xuất hiện sớm.
• Ra hoa và đậu quả: Phun MOVENTO 150OD kết hợp dầu khoáng SK Enspray 99EC, tập trung vào chùm hoa và quả non.
• Quả phát triển mạnh (90-120 ngày sau đậu): Phun lại CLOSER 240SC để bảo vệ quả và chồi non.
• Sau thu hoạch: Cắt tỉa cành bị hại, vệ sinh vườn và phun phòng ngừa bằng dầu khoáng hoặc MOVENTO 150OD.

4. Kinh nghiệm xử lý rệp sáp mắc ca từ các quốc gia trồng lớn

Tại Úc

Người trồng mắc ca kiểm soát rệp sáp bằng kiến vàng (Oecophylla smaragdina), tiêu diệt kiến đen bằng pheromone, đồng thời phun MOVENTO 150OD và TRANSFORM 500WG luân phiên để tránh kháng thuốc.

Tại Nam Phi

Áp dụng thiên địch như ong ký sinh Encarsia spp. kết hợp phun dầu khoáng và nấm xanh Metarhizium anisopliae, giúp giảm mật số rệp sáp tới 80% sau 3 đợt xử lý.

Tại Trung Quốc

Các vùng Quảng Tây và Vân Nam sử dụng dầu khoáng 96% kết hợp nấm xanh để diệt rệp sáp non, đạt hiệu quả kiểm soát 85% sau 14 ngày (Viện Khoa học Lâm nghiệp Trung Quốc, 2022).

5. Lưu ý khi sử dụng thuốc trừ rệp sáp cho cây mắc ca

• Tuân thủ thời gian cách ly để đảm bảo chất lượng hạt mắc ca xuất khẩu.
• Luân phiên thuốc hóa học và sinh học để hạn chế kháng thuốc.
• Kiểm soát kiến đen là yếu tố then chốt vì kiến bảo vệ rệp sáp và phát tán mạnh hơn.
• Phun kỹ mặt dưới lá, chùm quả và thân cành thấp – nơi rệp sáp thường trú ngụ.

6. Kết luận

Rệp sáp là dịch hại nguy hiểm, làm giảm năng suất và chất lượng hạt mắc ca nghiêm trọng, đặc biệt từ năm thứ 5 trở đi khi cây vào giai đoạn cho hạt ổn định. Việc quản lý rệp sáp hại mắc ca đòi hỏi quy trình bài bản, kết hợp giữa thuốc hóa học nội hấp hiện đại như MOVENTO 150OD, TRANSFORM 500WG và CLOSER 240SC với các giải pháp sinh học và vệ sinh vườn định kỳ.